گروه نرم افزاری آسمان

تلاشهای سیاسی ایران





نگرانی امریکا از اقدامات تلافی‌جویانه ایران در برابر حملات عراق، منجر به فشار امریکا به عراق برای توقف حملات این کشور به تأسیسات و حوزه‌های نفتی ایران شد. پیدایش موقعیت جدید، سبب گردید که مجددا ایران تلاشهای تبلیغاتی و دیپلماتیک خود را آغاز نماید. مصاحبه آقای هاشمی با شبکه تلویزیونی ان. بی سی امریکا و سپس مصاحبه‌ی مطبوعاتی سخنگوی ستاد تبلیغات جنگ (آقای خرازی)، نقطه آغاز تلاشهای جدیدی بود که به مدت چند ماه متوقف شده بود.
آقای هاشمی در مصاحبه‌ی خود ضمن اعتراف به برخورداری از نفوذ روی کسانی که گروگانها را در لبنان در اختیار دارند، اعلام کرد که بدون گرفتن امتیازاتی از امریکا، آماده مداخله برای آزادی آنها نخواهد بود. ایشان در این مصاحبه، موضع امریکا را در برابر ایران خصمانه توصیف کرد، زیرا اسکورت نفتکشها به منزله کمک به عراق ارزیابی می‌شد. سپس ایشان آزاد کردن داراییهای مسدود شده ایران را به عنوان شرط بهبود روابط با امریکا اعلام کرد. [312] اظهارات آقای هاشمی در این مصاحبه، با توجه به اوضاع بحرانی در منطقه، بسیار «معقول و منطقی» [313] ارزیابی شد و از آن چنین نتیجه‌گیری شد که ایران مایل به جنگ با امریکا نیست، لذا امریکا باید اقداماتی را انجام دهد که به منافع ایران نزدیک باشد. [314] .
سخنگوی وزارت خارجه امریکا در اولین واکنش در برابر مواضع آقای

[ صفحه 121]

هاشمی اعلام کرد که امریکا با تروریستها معامله نمی‌کند و کویت و اسرائیل را نیز برای آزادی زندانیان شیعه و ربوده شدگان ایران در لبنان تحت فشار قرار نخواهد داد. [315] .
مصاحبه‌ی سخنگوی وقت ستاد تبلیغات جنگ در تاریخ 29 / 5 / 66 و اظهار اینکه مین‌ریزی از سوی ایران برای «حفاظت از تأسیسات ایران» و با «مقاصد دفاعی» صورت می‌گیرد، بازتاب نسبتا گسترده‌ای داشت. در واقع، پذیرش مسؤولیت مین‌ریزی و تأکید بر «مقصد دفاعی ایران» بسیار حائز اهمیت بود. ضمن اینکه وی در این مصاحبه، تلویحا عدم مخالفت ایران را با اسکورت نفتکشهای کویت از سوی امریکا اعلام کرد. خبرنگار رادیو سوئد ضمن شگفت‌آور خواندن اظهارات سخنگوی ستاد تبلیغات جنگ افزود:
«این بیانات به روشنی نشانگر آغاز ورود ایران به خط مشی نرمتر سیاسی، پس از تهدیدات و سر و صداهای نظامی علیه امریکا می‌باشد.» [316] .
این اعلام مواضع ایران [317] سبب گردید تا رادیو امریکا تفسیری را تحت عنوان «نظرهای آشتی‌جویانه مسؤولان ایرانی» پخش نماید. [318] همچنین سخنگوی وزارت خارجه‌ی امریکا اعلام کرد که مایل به گفتگو با آقای جواد لاریجانی معاون وزارت خارجه ایران در نیویورک درباره‌ی هشت گروگان امریکایی می‌باشد. وی شرط این ملاقات را درخواست ایران ذکر کرد. [319] آقای لاریجانی در اولین واکنش، طی مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی ان. بی. سی اعلام کرد: «ما در قبال این کمک چیزی مطالبه نمی‌کنیم.» [320] .
بازتاب مواضع اخیر ایران سبب گردید تا سیاست خارجی ایران و اوضاع داخلی آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. رمضانی، یکی از کارشناسان

[ صفحه 122]

امریکایی امور ایران به این مسئله اشاره کرد که برداشت جهان خارج از سیاست ایران «ترکیبی از جنگجویی و واقعیت‌گرایی» است که منعکس کننده درگیریهای سیاسی داخلی می‌باشد. وی همچنین اظهار داشت که خشم ایران در مورد فشار نظامی امریکا سبب شد مذاکره دو کشور تا مدتی متوقف شود. اما هنوز علامتهایی مبنی بر تمایل ایران برای مذاکره با امریکا مشاهده می‌شود. [321] .
رابین رایت روزنامه‌نگار امریکایی نیز پس از سفر به جمهوری اسلامی برداشت جدیدی از مواضع ایران داشت. وی گفت تصور نمی‌کنم که ایران خواستار مقابله‌ی نظامی باشد و این پیامی است که روزانه، شخصیتهای سیاسی پا به پای مقامات نظامی آن را باز می‌کنند. وی در عین حال اظهار داشت که مسائل بستگی به روند جنگ در پایین خواهد داشت. سپس او امکان مقابله ایران را مشروط به سه مسئله کرد:
1- جنگ نفتکشها با حمله عراق از سر گرفته شود.
2- تأسیسات نفتی ایران بویژه در جزیره‌ی خارک مورد حمله قرار گیرد.
3- کشتیهایی که به ایران رفت و آمد دارند، هدف قرار گیرند. [322] .

از سرگیری مجدد حملات عراق

پس از توقف حملات عراق بر اثر فشار امریکا، عراقیها با مشاهده تلاشهای سیاسی ایران و استقبال امریکا از مواضع جدید مسئولین کشور، [323] اوضاع را به زیان خود ارزیابی کردند. رادیو لندن پس از توقف حملات عراق طی تحلیلی گفت:
«اگر عراق ببیند برای متوقف کردن این حملات هیچگونه فشاری بر ایران

[ صفحه 123]

وارد نمی‌شود، آن وقت نمی‌توان تصور کرد که عراق به صبر خود ادامه دهد.»
در ادامه این تحلیل در مورد پیامد حمله عراق آمده است:
«اگر عراق جنگ نفتکشها را از سر بگیرد و ایران هم چنانکه گفته است با حمله به متحدان عرب عراق به عمل متقابل دست بزند و امریکا هم ناگزیر به اقدام تلافی‌جویانه نشود، آن وقت دیگر قطعنامه 598 معنایی نخواهد داشت. [324] در آن صورت طرفهای متخاصم دیگری در جنگ ایران و عراق درگیر خواهند شد. [325] .
در واقع، معادله‌ی حاکم بر جنگ بدین شکل بود که عراق لازمه‌ی پایان دادن به آن را گسترش حملات به منابع نفتی و نفتکشها و همچنین کشتیهای تجاری ایران می‌دانست و چنین ارزیابی می‌کرد که بر اثر اقدامات تلافی‌جویانه ایران، امریکا به حمایت از کشورهای منطقه، با ایران درگیر شده و این امر نهایتا به سود عراق خواهد بود. ایران نیز متقابلا شرط اتمام جنگ را تأمین خواسته‌های خود، مبنی بر تعیین متجاوز و سپس برقراری آتش‌بس، می‌دانست. اقدامات نظامی ایران در جبه‌های نبرد بر پایه‌ی این درک انجام می‌گرفت که با خطر انداختن موقعیت سیاسی و نظامی عراق، حامیان جهانی و منطقه‌ای این کشور نهایتا خواسته‌های ایران را خواهند پذیرفت. ایران همچنین در برابر حملات عراق، مقابله به مثل را تنها عامل مؤثر برای فشار بر عراق و باز داشتن این کشور از حمله به منابع و تأسیسات نفتی خود می‌دانست.
امریکاییها از یک سو می‌بایست عراق را برای خودداری از حملات متقاعد ساخته و تحت فشار قرار می‌دادند و از سوی دیگر با ایران برای درنظر گرفتن

[ صفحه 124]

خواسته‌هایش، مذاکره را از سر می‌گرفتند. در این روند عراق پس از مشاهده تلاشهای امریکا، به حملات خود و نتایج ناشی از آن امیدوار بود و امریکاییها نیز قادر به مهار عراق نبودند. در چنین موقعیتی کنترل اوضاع برای امریکاییها بسیار پیچیده و دشوار بود.
سفیر عراق در واشنگتن با مشاهده روند تحولات جنگ، سخنانی را اظهار داشت که نشانه‌ی از سرگیری مجدد حملات عراق بود. وی گفت:
اگر تلاشهای سازمان ملل متحد در آینده موجب پایان یافتن جنگ نشود، نیروهای عراقی این حق را برای خود محفوظ می‌دانند که کشتیهای حامل نفت ایران را در خلیج فارس مورد هدف قرار دهند. [326] .
رئیس جمهور وقت ایران، آیت‌الله خامنه‌ای، بلافاصله پس از اظهارات سفیر عراق در امریکا در نماز جمعه تهران اعلام کرد:
«اگر عراق به کشتیهای ایران حمله بکند، امریکا با یک شکست آشکار مواجه خواهد شد.» [327] .
یک روز پس از اظهارات رئیس جمهور ایران، عراق پس از یک توقف 45 روزه، مجددا حملات هوایی خود را با حمله به نفتکش الوند که مشغول گرفتن نفت خام در جزیره سیری بود، از سر گرفت. [328] رادیو لندن در این مورد گفت:
«حمله عراق درست یک روز پس از آنکه رئیس جمهور ایران هشدار داد که اگر عراق به نفتکشهای ایران حمله کند، ایران به تلافی آن به کشتیهای امریکایی حمله خواهد کرد، انجام گرفت.» [329] .
صدام پس از حمله‌ی هواپیماهای عراقی اعلام کرد:
«از حالا به بعد در دریا به ایران حمله و تمام شاهرگهای اقتصادی ایران را منهدم خواهیم کرد.» [330] .
سفیر عراق در امریکا نیز طی مصاحبه‌ای اظهار داشت:
«ما قصد داریم کشتیهای بیشتری را در محدوده آبهای ایران هدف قرار دهیم.»

[ صفحه 125]

وی همچنین در مورد اقدامات تلافی‌جویانه ایران گفت:
«ایران نه تنها علیه امریکا بلکه علیه کشورهای منطقه نیز اقدامی نخواهد کرد، زیرا می‌داند این مسئله بار بیشتر را روی ماشین جنگی ایران تحمیل خواهد کرد.» [331] .
اظهارات سفیر عراق عمدتا به منظور رهایی از فشار امریکا و کشورهای منطقه بود، زیرا عراقیها به خوبی می‌دانستند که ایران اقدامات تلافی‌جویانه را حق محفوظ خود می‌داند و خودداری ایران از اقدامات مقابله به مثل در واقع میدان عمل عراق را گسترش داده و موجب می‌شود منابع ایران به صورت تدریجی منهدم شود. طارق عزیز و وزیر خارجه‌ی وقت عراق نیز با سخنانی که بیانگر اهداف عراقیها و درک آنها از روند جنگ بود، هشدار داد که هر گونه موضع ایران جدا از موافقت رسمی و علنی با اجرای قطعنامه 598 شورای امنیت، سبب خواهد شد عراق خود را در مقابل هیچ چیز متعهد نداند و با تلاش ایران برای تفکیک جنگ مقابله کند. وی همچنین از همراهی برخی از کشورها با ایران انتقاد کرد. [332] .
امریکا بلافاصله از طرفهای درگیر در جنگ درخواست کرد که از خود خویشتن داری نشان دهند. یک مقام دولتی امریکا که همراه ریگان در کالیفرنیا به سر می‌برد اظهار داشت که از شروع حملات عراق شگفت‌زده نیست. [333] .

اصابت موشک به کویت

امریکاییها که از متقاعد ساختن ایران ناامید شده بودند و توانایی جلوگیری از تجاوز هوایی عراق را هم نداشتند، به ناچار بخشی از فشار خود علیه ایران را با چراغ سبز به عراق اعمال کردند و امیدوار بودند ایران با رها کردن خواسته‌های خود، طرح و ابتکار عمل سازمان ملل برای پایان بخشیدن به جنگ را بپذیرد. در همین موقعیت، عراق حملات خود را از سر گرفت.

[ صفحه 126]

پس از گذشت 48 ساعت از شروع دور جدید تهاجم عراق، در خلیج فارس به یک کشتی باربری با پرچم کویت حمله شد. [334] ناظران در این حمله یک قایق تندرو را مشاهده کرده بودند. متقابلا عراق در ادامه حملات خود دو نفتکش و یک یدک کش متعلق به ایران را مورد حمله قرار داد. [335] در رسانه‌های خبری پیش‌بینی اقدامات تلافی‌جویانه ایران در برابر حملات منظم عراق بازتاب نسبتا گسترده‌ای داشت. برخی از ناظران با توجه به اینکه رهگیری قایقهای تندرو دشوار بود و همچنین به علت در دسترس بودن کشتیهای کویتی، پیش‌بینی می‌کردند ایران از حمله به کشتیهای امریکا خودداری خواهد کرد و در عوض کشتیهای حامیان عرب عراق را مورد حمله قرار خواهد داد. [336] .
امریکاییها پس از سکوت اولیه در برابر تهاجمات عراق و پس از گسترش درگیری، از عراق درخواست کردند که از حمله علیه تأسیسات نفتی ایران خودداری نماید، لیکن عراق از پذیرش درخواست امریکا خودداری کرد. [337] در ادامه درگیری در منطقه، خبرگزاری رویتر مدعی شد که ایران تاکنون 8 فروند کشتی را مورد حمله قرار داده است. [338] .
سرانجام در تاریخ 13 / 6 / 66 اصابت یک فروند موشک به جنوب کویت منجر به استمداد کویت از سازمان ملل شد. وقوع این رویداد بازتاب وسیعی داشت، به گونه‌ای که در صدر اخبار سراسری امریکا پخش شد. [339] روزنامه‌های انگلیس نیز به صورت گسترده‌ای مبادرت به درج خبر و ادامه گزارش و تفسیر کردند. برخی شلیک موشک را یک «تحول ناگهانی و کاملا غیر منتظره در جنگ» [340] ارزیابی کردند، کاخ سفید امریکا در اولین واکنش خود اعلام کرد که شلیک موشک تغییر مهمی را در منطقه خلیج فارس ایجاد نمی‌کند. وزارت دفاع امریکا نیز اعلام کرد که موشک از نوع «سیلک ورم» (کرم ابریشم) بوده است. [341] .

[ صفحه 127]

روزنامه کویتی الرأی العام بدون اشاره به علل شلیک موشک به ساحل کویت و محکوم کردن عراق، از این واقعه به عنوان یک نقطه عطف در جنگ که ایران مایل به گسترش آن می‌باشد یاد کرد! [342] دولت کویت نیز پنج دیپلمات ایرانی را از کویت اخراج کرد. [343] .
حمله موشکی به ساحل کویت در پاسخ به تهاجمات هوایی عراق، بحران منطقه خلیج فارس را وارد مرحله جدیدی کرد. این حادثه همچنین نشان داد که حضور نیروهای امریکا نه تنها کمکی به حل بحران نکرده، بلکه منجر به گسترش آن نیز شده است ضمن اینکه صحت تحلیلهای موجود، یعنی تأثیر بازدارندگی حضور نیروهای امریکا در منطقه را در برابر ایران مخدوش کرد.

رویارویی ایران و امریکا در خلیج فارس

به هنگام دیدار خاویر پرز دکوئیار دبیر کل وقت سازمان ملل از دو کشور ایران و عراق، تدریجا با از سرگیری حملات هوایی عراق علیه تأسیسات و منابع نفتی ایران، بر شدت درگیریها میان دو کشور افزوده شد. خبرنگار روزنامه‌ی نیویورک تایمز در گزارش ارسالی از بغداد نوشت که دبیر کل سازمان ملل متحد بدون آنکه توفیق آشکاری در زمینه خاتمه دادن به جنگ ایران و عراق حاصل کرده باشد، خاک عراق را ترک کرد. در این گزارش که از رادیو امریکا نیز پخش شد به نقل از دیپلماتها آمده بود که کلید پایان جنگ همچنان در دست ایران است. در ادامه همین گزارش، اشاره شده بود:
«مقامات عراقی تصور می‌کنند که در غیاب صلح، راه پایان دادن به جنگ خلیج فارس، ادامه زد و خورد و شاید هم گسترش جنگ از جانب عراق است.» [344] .
امریکاییها در موقعیت جدید به دنبال کسب ابتکار عمل در جنگ بودند.

[ صفحه 128]

چنانکه افزایش تمرکز ناوهای امریکا و ناتو در منطقه [345] و موافقت ضمنی امریکا [346] با تهاجمات عراق به منظور فزونی یافتن فشار بر ایران، نشان دهنده‌ی تلاشهای جدید امریکا بود. بدین معنا که امریکاییها در نظر داشتند ضمن طرح‌ریزی اقدام نظامی [347] علیه ایران، با تحرکات دیپلماتیک، قطعنامه‌ی شدید اللحنی را علیه ایران در سازمان ملل به تصویب برسانند و شولتز وزیر خارجه وقت امریکا گفت که این کشور در انتظار روشن شدن نتایج مأموریت خاویر پرز دکوئیار در تهران و بغداد است تا در صورت لزوم خواستار تصویب قطعنامه‌ی شدید اللحنی شامل مجازات علیه کشور متخاصمی بشود که از اجرای مفاد قطعنامه 598 شورای امنیت خودداری می‌کند. وی همچنین در این گفتگو که با شبکه تلویزیونی س. بی. اس امریکا انجام گرفت، مطالبی را اظهار کرد که نشان دهنده احتمال اقدام نظامی امریکا علیه ایران بود. او گفت:
«چنانکه موقعیت ایجاب کند ما اقدام به مجازات خواهیم کرد. ایرانیان باید به تصمیم و عزم راسخ ما اطمینان داشته باشند.» [348] .
ابتکار عمل جدید امریکا دقیقا در موقعیتی طرح‌ریزی و برای اجراء آماده می‌شد که امریکاییها نتایج مورد نظر خود مبنی بر پایان بخشیدن به جنگ را بر پایه‌ی حضور نظامی در منطقه و تصویب قطعنامه‌ی 598 کسب نکرده بودند. در

[ صفحه 129]

مقابل، ایران نیز ضمن اقدامات تلافی‌جویانه در برابر عراق، تلاشهای دیپلماتیک خود را برای تغییر و جابجایی بندهای قطعنامه‌ی 598 انجام می‌داد و رئیس جمهور وقت ایران نیز قرار بود متعاقب سفر دبیر کل سازمان ملل به ایران و مذاکراتی که انجام گرفته بود، در اجلاس عمومی سازمان ملل شرکت کرده و در تالار مجمع عمومی سخنرانی نماید. بنابراین، تشدید حملات عراق نیز در چارچوب سیاستهای این کشور و امریکا معنا و مفهوم داشت.

حمله امریکا به کشتی ایران اجر

شب هنگام دوشنبه 30 / 6 / 66 در ساعت 40: 22 به وقت محلی (19:40 به وقت گرینویچ) و در موقعیت جغرافیایی 28 / 26 درجه شمالی و 26 / 51 درجه طول شرقی، دو هلیکوپتر نیروی دریایی امریکا که از روی کشتی فرانگین چارت به پرواز درآمده بودند، [349] کشتی ایران اجر متعلق به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را به اتهام مین‌گذاری، بدون هیچ گونه هشدار قبلی، مورد حمله قرار دادند. بلافاصله پنتاگون طی بیانیه‌ای اعلام کرد که در این حادثه 4 خدمه کشتی ایرانی کشته و 4 تن دیگر زخمی شده‌اند. همچنین 10 ملوان دیگر این کشتی به ناو فرماندهی لاسال منتقل شدند. [350] .
رئیس جمهور وقت امریکا اعلام کرد که در نظر دارد مدارک مربوط به مین‌گذاری ایران را در اختیار سازمان ملل قرار دهد. [351] سفیر امریکا در سازمان ملل، ورنون والترز، نیز اعلام کرد که چون این کشتی در حال مین‌گذاری بوده است، براساس قوانین متعارف مستلزم برخورد بود. وی همچنین در مورد اقدام تلافی‌جویانه ایران اظهار داشت که در صورت حمله ایران به نیروهای امریکایی، امریکا اقدامات مقتضی را به عمل خواهد آورد. [352] .
تبلیغات امریکا برای توجیه اقدام نظامی علیه کشتی ایران اجر و همچنین نگرانی از اقدام تلافی‌جویانه ایران بیشترین نقش و تأثیر را در جهت‌دهی به

[ صفحه 130]

تلاشهای دیپلماتیک را داشت. ریگان رئیس جمهور وقت امریکا اعلام کرد که اقدام نظامی واحدهای دریایی امریکا یک «اقدام تدافعی» بوده است. وی همچنین اضافه کرد که نگران تهدیدهای انتقام‌جویانه ایران نیست! [353] .
شبکه تلویزیونی سراسری ای. بی. اس امریکا تصاویر مختلفی را از کشتی ایران اجر و مینهای کشف شده به نمایش گذاشت. [354] همچنین تمام شبکه‌های تلویزیونی عمده امریکا روز سه‌شنبه و متعاقب سخنرانی رئیس جمهور وقت ایران آیت‌الله خامنه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل، برنامه‌های عادی خود را قطع کرده و گزارشهایی از خدمه نظامی کشتی و مینهای داخل آن پخش کردند. [355] شبکه ای. بی سی نیز ضمن تأکید بر خشنودی محافل سیاسی - نظامی امریکا گفت که گر چه این حمله از بعد نظامی کوچک است، اما دولت ریگان معتقد است پیروزی سیاسی بسیار مهمی کسب کرده است. [356] اعضای کنگره امریکا نیز از اقدامات نیروی دریایی امریکا علیه ایران حمایت کردند. رئیس کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان امریکا گفت که به اعتقاد او شواهد موجود نشان می‌دهد که نیروهای امریکایی حق داشتند به قایق ایرانی حمله کنند. [357] همچنین چند روز بعد سنای امریکا با حمایت از اقدام نظامی نیروی دریایی امریکا اصلاحیه‌ای را تصویب کرد که به موجب آن، نیروی دریایی امریکا حق داشت هر کشتی ایرانی را که سعی کند مانع از عبور کشتیهای دیگر حامل شهروندان امریکا شود، غرق کند. [358] نظر به اینکه تهاجم دریایی نیروهای امریکا به کشتی عمومی ایران یک شب قبل از سخنرانی رئیس جمهور وقت ایران در مجمع عمومی سازمان ملل انجام گرفت، لذا کاملا منطقی به نظر می‌رسید که این اقدام در چارچوب ابتکار عمل جدید امریکا از قبل طرح‌ریزی و سازماندهی شده باشد. مقامات وزارت دفاع امریکا مطالبی را در این زمینه بیان کردند که نشانگر صحت این موضوع است:

[ صفحه 131]

«نیروهای امریکایی کشتی ایران اجر را چندین روز زیر نظر داشتند و در انتظار شواهد قطعی دال بر اینکه مینهای زیر آبی کار می‌گذارد، بودند.» [359] .
یکی از همین مقامات که مایل به افشاء نام خود نبود گفت: زمانی که کشتی ایرانی به طرف بحرین حرکت می‌کرد از طریق هوا ردیابی شد و این عملیات «تصادفی» نبود. [360] .
اقدامات احتمالی ایران علیه امریکا، بیشترین بحث را در محافل کارشناسی و همچنین رسانه‌های خبری، به خود اختصاص داد. برخی از تحلیلگران اقدام ایران را بیشتر لفظی دانسته و بر این نظر بودند که ایران چون سعی دارد تحریم تسلیحاتی پیشنهادی علیه خود را دفع کند، لذا اقدام خاصی نخواهد کرد. [361] شیرین هانتر از کارشناسان امور ایران در مؤسسه‌ی مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، این حادثه را به علت شکسته شدن یک عامل روانی، [362] عامل مهمی برای نگرانی و تشویق ذکر کرد.
دیپلماتهای مستقر در کشورهای خلیج فارس نیز اعلام کردند که بر اثر این درگیری، دو کشور در آستانه یک رویارویی با یکدیگر قرار گرفته‌اند. آنها تأکید کردند که این حادثه نشان داد ایران همچنان مصمم به ایجاد اختلال در حرکت کاروانهای امریکا (اسکورت نفتکشهای کویت) در خلیج فارس و امریکا نیز مصمم به مقابله با تلاشهای ایران است. [363] یکی از همین دیپلماتهای غربی گفت:
«این امر به وضوح نشان می‌دهد که ایران آماده قبول خطرات ناشی از رویارویی با امریکاست و از افزایش نیروهای دریایی خارجی در منطقه ترس ندارد.» [364] .
در میان ناظران و تحلیلگران، برژینسکی مشاور امنیت زمان کارتر، خواهان اقدامات قاطعانه علیه ایران بود. او بر این اعتقاد بود که هشدار درباره دخالت امریکا در خلیج (فارس) احمقانه است و کسانی که چنین هشدارهایی را

[ صفحه 132]

می‌دهند، نمی‌دانند یا نمی‌خواهند بدانند که خلیج (فارس) از نظر استراتژیک برای ما اهمیت دارد و باید منافع امریکا در آنجا حفظ شود. وی سپس در مورد موقعیت امریکا و ضرورت اقدام قاطع گفت:
«کشورهای عرب منطقه خلیج (فارس) طی چند ماه گذشته در مورد اعتبار امریکا دچار مسائل و تردیدهای زیادی بودند که اینک باید این تردیدها رفع شده باشد. امریکا برای به دست آوردن مجدد اعتبار خود [365] بهایی را نپرداخته و تنها روابط با ثبات‌تر و اوضاع خلیج (فارس) نیز آرامتر شده است.» [366] .
امریکاییها پس از انجام یک اقدام نظامی و نمایاندن اراده و قدرت خود در حمله به کشتی ایران اجر و همچنین برخورداری از نقش مؤثر در ترغیب و تشویق سعودیها در حمله به حجاج ایرانی، [367] مایل به خاتمه بخشیدن به درگیری میان ایران و امریکا بودند. لذا ریگان رئیس جمهور وقت امریکا اعلام کرد:
«ما این واقعه را تمام شده تلقی می‌کنیم.» [368] .
برخی از تحلیلگران و رسانه‌های خبری با بررسی سیاست ریگان در منطقه خلیج فارس، در مجموع به ثمربخش بودن آن رأی دادند. چنانکه روزنامه معروف کریستین ساینس مانیتور به نقل از خبرنگار خود در منامه، با توجه به عکس العمل محدود ایران در برابر حملات اخیر عراق و همچنین اقدام امریکا، نوشت:
«به گفته تحلیلگران، این شیوه اختیارات ایران را محدود کرده است. ایران به گونه‌ای فزاینده از حمله مستقیم به کشتیها، به خاطر مخاطرات نظامی

[ صفحه 133]

ناشی از حضور دریایی سنگین امریکا در خلیج فارس اکراه دارد. علاوه بر این، این گونه حملات می‌تواند به این پندار در سازمان ملل که تهران مایل به یافتن یک راه حل دیپلماتیک برای جنگ است، آسیب بزند.»
این نشریه سپس در مورد سیاست امریکا در خلیج فارس به نقل از یک دیپلمات غربی که پیش از این به سیاست امریکا خرده می‌گرفت، افزود:
«اینک پس از یک شروع نا میمون، سیاست امریکا به عملیات موفقیت‌آمیز منجر شده و دستاورد بسیار داشته است.» [369] .
واینبرگر وزیر دفاع امریکا که در حال بازدید از منطقه بود در مورد اهمیت اقدامات امریکا گفت:
«به عقیده من آنچه که ما انجام می‌دهیم از آن نظر اهمیت دارد که ایران دریابد که جنگ باید به پایان برسد و آنها نمی‌توانند با تهدید و ارعاب پیروز شوند.»
وی سپس اضافه کرد:
«تنها راه دفاع از صلح، قدرتمند بودن است.» [370] .
در فضای ناشی از تشدید فشار امریکا به ایران [371] با حمله به کشتی ایران اجر و تلاش برای تصویب قطعنامه به منظور تحریم تسلیحاتی ایران، روزنامه الثوره، ارگان حزب بعث عراق، ضمن اشاره به ضرورت تداوم حملات علیه ایران نوشت:
«یا صلح تمام عیار وجود خواهد داشت و یا یک جنگ همه جانبه.» [372] .
اظهارات واینبرگر به هنگام سفر به منطقه و همچنین محتوای مقاله روزنامه الثوره نشانگر چراغ سبز امریکا به عراق مبنی بر تشدید حملات علیه ایران بود.

[ صفحه 134]

طوری که دیپلماتهای مقیم بغداد چنین پیش‌بینی کردند که در ظرف روزهای آینده، مرحله جدیدی از حملات عراق علیه ایران آغاز خواهد شد. [373] .
در این مرحله محرک اصلی عراقیها برای از سرگیری و تشدید حملات هوایی علیه منابع و تأسیسات نفتی و اقتصادی ایران، علاوه بر اوضاع ناشی از درگیری نظامی بین ایران و امریکا، عمدتا ناکامی تلاشهای سیاسی امریکا در تصویب قطعنامه‌ای برای تحریم تسلیحاتی ایران بود. خبرگزاری یونایتدپرس در این زمینه می‌گوید:
«ناامیدی عراق از تلاشهای بین‌المللی برای خاتمه بخشیدن به جنگ ظاهرا سبب شده است که این کشور تأسیسات نفتی ایران را آماج مخربترین حملات نیروی هوایی خود ظرف هفت سال اخیر قرار دهد.» [374] .
سفیر جدید عراق در امریکا پس از تسلیم استوارنامه خود به معاون وزیر خارجه امریکا (وایتهد) برای کسب موافقت امریکا جهت تشدید حملات هوایی عراق می‌گوید:
«واشنگتن درک کرده است که چرا عراق پس از آنکه ایران از قبول دستور شورای امنیت برای برقراری آتش‌بس در جنگ هفت ساله خودداری کرد، حملات هوایی خود علیه ایران را از سر گرفت.» [375] .
ناکامی امریکا در تصویب قطعنامه‌ای برای تحریم تسلیحاتی ایران عمدتا متأثر از نتایج ناشی از تلاشهای دیپلماتیک ایران و گفتگو با دبیر کل و برخی از اعضای شورای امنیت در مورد قطعنامه‌ی 598 بود. ضمن اینکه موضع‌گیری روسها [376] نیز نقش مهمی در ناکامی امریکاییها داشت. [377] به همین دلیل،

[ صفحه 135]

ریگان به هنگام نگارش نامه‌ای به کنگره امریکا با اشاره به نقش شوروی می‌نویسد:
«ما امیدواریم در موقعیتی که شورای امنیت در جهت ایجاد زمینه‌ای برای اجرای قطعنامه است، دولت شوروی به جای به تعویق انداختن کار، در این زمینه، همکاری کند و در پی استفاده از فرصتهای برای گسترش نفوذ خود، به قیمت از دست رفتن صلح در منطقه برنیاید.» [378] .
چند روز بعد وزیر خارجه‌ی امریکا رسما به شکست طرح تحریم تسلیحاتی ایران اعتراف کرد. وی پس از این ناکامی اعلام کرد که امریکا موافقت کرده وقت بیشتری برای دیپلماسی به شورای امنیت بدهد تا شاید بتواند به یک آتش‌بس در جنگ ایران و عراق دست یابد. وی پس از ملاقات با وزرای امور خارجه چهار عضو دائمی شورای امنیت گفت:
«امکان تحریم و مجازات از بین نرفته است و احتمال حتمی آن وجود دارد مگر اینکه پاسخ رضایت بخشی از سوی ایران وجود داشته باشد... عراقیها اساسا این قطعنامه را پذیرفته ولی ایرانیان نپذیرفته‌اند، اگر چه چیزهای مثبتی گفته‌اند.» [379] .
در این مرحله امریکاییها گر چه با حمله به کشتی ایران اجر و تشویق و ترغیب عراق برای حمله به منابع و تأسیسات نفتی و اقتصادی جمهوری اسلامی، در تشدید فشار به ایران گامهایی برداشتند، لیکن در تصویب قطعنامه‌ای به منظور تحریم تسلیحاتی ایران ناکام بودند.

عملیات خفجی

رأس الخفجی یک منطقه نفتی بی‌طرف میان کویت و عربستان سعودی است که در شمال خلیج فارس قرار دارد و در آنجا روزانه 200 هزار بشکه نفت تولید و صادر می‌شود.
فزونی یافتن حمایت همه جانبه کویت و عربستان سعودی از عراق، به موازات افزایش حملات هوایی عراق علیه تأسیسات و منابع نفتی و اقتصادی ایران

[ صفحه 136]

سبب گردید تا در اقدامات تلافی‌جویانه ایران بعضا کشتیهای دو کشور یاد شده مورد تهاجم قرار گیرند. در همین روند، تهاجم طرح‌ریزی شده سعودیها با حمایت امریکا به حجاج ایرانی بیت‌الله الحرام [380] در مراسم برائت از مشرکین، بر تیرگی مناسبات میان دو کشور افزود. آقای هاشمی در مصاحبه‌ای مطبوعاتی در مورد واکنش ایران در برابر اقدام سعودیها گفت:
«ما طرحهایی برای نشان دادن این عکس العمل داریم که در موقع مناسب خود آنها را اجرا خواهیم کرد. من فکر می‌کنم که سعودیها برای آنچه که انجام داده‌اند، متأسف خواهند شد.» [381] .
اندک زمانی بعد از اظهارات آقای هاشمی، در تاریخ 12 / 7 / 66 برخی از خبرگزاریها و منابع نفتی در مورد تجمع غیر عادی تعداد زیادی قایق در نزدیکی پایانه‌های نفتی رأس الخفجی گزارش دادند. در این زمینه برخی از مقامات دیپلماتیک و منابع کشتیرانی گفتند:
«گفته می‌شود این کشتیها (قایقها) از پایگاه پاسداران انقلاب اسلامی در جزیره فارسی که در حدود 120 کیلومتری جنوب سکوی نفتی ساحلی واقع است، آمده‌اند.» [382] .
همچنین یک دیپلمات گفت:
«قایقها در حدود 20 کیلومتری نزدیک سکوی نفتی پراکنده بودند.» [383] .
برابر گزارشهای واصله، تجمع قایقها در سحرگاه روز شنبه (11 / 7 / 66) انجام گرفته بود در این میان، روز جمعه کشتی امریکایی لاسال به عنوان کشتی

[ صفحه 137]

فرماندهی اسکادران کشتیهای اسکورت در خلیج فارس، به طور ناگهانی از کاروان رو به جنوب جدا شده، به سمت شمال حرکت کرد. [384] خبرنگار خبرگزاری یونایتدپرس در عرشه رزمناو امریکایی لاسال علت تغییر حرکت این رزمناو را مشاهده فعالیتهای نیروی دریایی سپاه پاسداران ایران در روز جمعه ذکر کرد:
«به طور کلی فعالیتهای وسیعی مشاهده شد و قایقهای روی آب روان بودند و میزان فعالیت آنها بیشتر از حد معمول بود.» [385] .
در روز شنبه نیز هواپیماهای سعودی گزارشهایی را مبنی بر مشاهده قایقهای نسبتا زیاد و پراکنده، ارسال کردند. لیکن در مورد هدف و علت این اقدام هیچگونه گزارشی در منابع خبری منتشر نشد. روز بعد، یک تانکر عربستان سعودی بنام رد الکبری که حامل مواد شیمیایی بود در ساعات اولیه بامداد در نزدیکی سواحل امارات متحده عربی و در حالی که از ترمینال رأس التنوره به سمت بندر سعودی جده در حال حرکت بود، مورد حمله قرار گرفت. [386] رادیو لندن با توجه به تحرکات اخیر، احتمال حمله به تأسیسات عربستان سعودی را مورد اشاره قرار داد. [387] .

تداوم درگیری ایران و امریکا در خلیج فارس

در تاریخ 16 / 7 / 66 هلیکوپترهای امریکا به 5 فروند قایق نیروی دریایی سپاه که در حال گشت‌زنی در منطقه بودند، حمله کردند. بر اثر اقدام تدافعی ایران، یک فروند هلیکوپتر امریکا سقوط کرد. مرکز ستاد نیروهای دریایی امریکا در واشنگتن و بحرین ابتدا سقوط هلیکوپتر امریکا را تکذیب کردند. [388] معاون وزیر جنگ امریکا در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی سی. بی. اس ضمن اشاره به حضورامریکا در منطقه و اظهار اینکه تهاجم اخیر امریکا دو پیام برای ایران در پی دارد، یکی اعتماد به نفس نیروهای امریکا در

[ صفحه 138]

منطقه و دیگر اینکه ما یک قدرت بشر دوست هستیم! اعلام کرد:
«نیروهای جمهوری اسلامی ایران به روشنی به حمله‌ای خصمانه در آبهای بین‌المللی دست زدند و نیروهای امریکایی ناچار شدند با اقدامی دفاعی واکنش نشان دهند.» [389] .
سخنگوی کاخ سفید مارتین فیتزواتر گفت که ریگان در ساعت 24 به وقت تهران از حادثه مطلع شد. وی اضافه کرد که به نظر می‌رسد این یک حادثه منفرد باشد، ما آن را ایجاد نکردیم. [390] وزیر دفاع امریکا نیز اظهار داشت:
«قایقهای سریع السیر مسلح ایران به هلیکوپتر امریکایی آتش گشودند، نه یک هلیکوپتر که پیشتر وزارت دفاع امریکا گزارش کرده بود.» [391] .
اظهارات اولیه مقامات مسؤول امریکا تا اندازه‌ای متناقض بود. چنانکه در ابتدا وزارت دفاع اعلام کرد که به سوی یک هلیکوپتر امریکا شلیک شده و این هلیکوپتر با بی‌سیم از چند هلیکوپتر دیگر درخواست کمک کرده است. لیکن در گزارش اخیر امریکاییها مدعی شدند در حالی که سه فروند هلیکوپتر در حال گشت بود، قایقهای ایران به سمت آنها آتش گشودند. وزیر دفاع امریکا در این مصاحبه، سقوط یک فروند هلیکوپتر امریکا را تکذیب و اعلام کرد:
«ایالات متحده خواستار درگیری رزمی با ایران نیست.» [392] .
وزیر خارجه ایران در پیامی به دبیر کل سازمان ملل امریکا را مسؤول یک جنگ تمام عیار در خلیج فارس دانست. [393] نماینده ایران در سازمان ملل نیز طی یک مصاحبه مطبوعاتی اقدام امریکا علیه ایران را اعلام جنگ ارزیابی کرد و گفت:
«تصور می‌کنم در حال حاضر با امریکا در حال جنگ هستیم... ما این حادثه را فراموش نمی‌کنیم و تدابیر و تصمیمات لازم را در موقع مقتضی اتخاذ خواهیم کرد... هلی‌کوپتر امریکایی آغازگر ماجرا بوده است.» [394] .
در این حادثه از پنج قایق ایران، سه فروند غرق شد و دو نفر از سرنشینان

[ صفحه 139]

شهید و شش نفر دیگر به اسارت نیروهای امریکا درآمدند. [395] .
در مورد این حادثه ولادیمیر پتروفسکی از مقامات امور خارجه شوروی در سازمان ملل اعلام کرد:
«به عقیده شوروی این حادثه‌ای بسیار جدی است.» [396] .
گورباچف رئیس جمهور وقت شوروی (پیشین) در ادامه موضع‌گیری این کشور مبنی بر خروج نیروهای خارجی از منطقه خلیج فارس و پس از درگیری ایران و امریکا، ضمن درخواست پایان جنگ، مجددا از نیروهای خارجی خواست تا منطقه خلیج فارس را ترک کنند. [397] [398] .
میتران رئیس جمهور وقت فرانسه نیز با حمایت از امریکا اعلام کرد:
«من توضیحات امریکا را شنیدم به نظرم حق با امریکاست... آنچه حقیقت دارد این است که در آبهای بین‌المللی به محض احساس تهدید و یا تجاوز، کاملا طبیعی است که باید از روشهای دفاعی استفاده کرد. زیرا این یک دفاع قانونی است این مطلب در مورد فرانسه نیز صادق است.» [399] .
به رغم اینکه ریگان پس از حمله امریکا به کشتی ایران اجر اعلام کرده بود که این حادثه را تمام شده می‌دانیم، مجددا هلیکوپترهای امریکا به قایقهای ایران حمله کردند. ریگان با نگرانی از مسأله‌ی احیای اختیارات جنگ و محدود شدن اختیارات رئیس جمهور از سوی کنگره، در نامه‌ای به کنگره اطمینان داد:
«ما این واقعه را تمام شده می‌دانیم!» [400] .

[ صفحه 140]

درگیری مجدد ایران و امریکا بازتاب نسبتا گسترده‌ای داشت. برخی از تحلیلگران بر این نظر بودند که ایران برای حفظ خود در داخل ایران هم که شده جز پاسخگویی به حملات امریکا بلکه به حملات هوایی عراق چاره‌ای ندارد. [401] شهرام چوبین یکی از کارشناسان امور ایران در توضیح علت مقابله به مثل ایران می‌گوید:
«ایران مشکلاتی دارد که نمی‌خواهد با کشورهای خارجی در خلیج فارس درگیر شود، اما از طرف دیگر هم نمی‌تواند جوابی ندهد.» [402] .
سر دبیر یکی از نشریات انگلیس که در دوبی به سر می‌برد، با اظهار تعجب از درگیری ایران و امریکا نوشت:
«این درگیری دیپلماتها و ناظران کشتیرانی در منطقه را متعجب ساخت، زیرا اغلب آنها بر این عقیده بودند که ایران به‌رغم شعارهای خود سعی زیادی خواهد کرد با امریکاییها برخوردی نداشته باشد.» [403] .
روزنامه لوموند چاپ فرانسه نیز نوشت:
این بار امریکا برخلاف حمله به کشتی ایران اجر برای اثبات مسؤولیت ایران در بروز این حادثه با مشکلاتی مواجه خواهد بود... هلیکوپتر امریکا مورد حمله قایقهای ایران قرار نگرفته است، بلکه هلیکوپترهای تهاجمی امریکا درصدد «تسویه حساب» برآمده و سه قایق ایران را غرق کرده‌اند.
لوموند سپس چنین پیش‌بینی کرد:
«امریکا شاید در فاصله نه چندان دور به ناچار بهای آنرا بپردازد.» [404] .
تایمز مالی چاپ لندن نیز نوشت:
سرانجام ایران و امریکا در یک مسیر منتهی به درگیری قرار گرفتند که خارج شدن از آن بسیار دشوار خواهد بود. [405] .
صدام رئیس جمهور عراق ضمن خرسندی از حضور امریکا در منطقه، در مصاحبه با روزنامه کویتی السیاسه در مورد امکان برخورد ایران و امریکا گفت:

[ صفحه 141]

«ایرانیان در برخورد نظامی با امریکا ترسو و ناتوان هستند و قادر نیستند برخوردی عملی داشته باشند، زیرا جرأت ندارند... تنها در یک صورت ممکن است ایران با امریکا برخورد کند و آن زمانی است که تصمیم بگیرد دلایل شکست نظامی را پنهان نموده و برعهده امریکا بگذارد.» [406] .

اصابت موشک به کشتی امریکا

یک هفته بعد از درگیری نیروی دریایی سپاه با هلیکوپترهای امریکا، نفتکش بزرگ امریکا به نام سانگاری در حالی که در آبهای ساحل کویت لنگر انداخته بود، در تاریخ 23 / 7 / 66 مورد اصابت یک فروند موشک قرار گرفت. تفسیر رادیو تهران از این حادثه و تأکید بر اینکه:
«خلیج فارس یا جایی امن برای همه خواهد بود و یا هیچکس... ما به امریکا و متحدانش می‌گوییم که با پرداختن مجدد به تجربه‌ای که از قبل شناخته شده است، اشتباه می‌کنند.» [407] .
سبب گردید این تفسیر به منزله پذیرفتن تلویحی مسؤولیت این اقدام از سوی ایران، مورد ارزیابی قرار گیرد.
وزارت جنگ امریکا ضمن تأیید حمله‌ی موشکی به یک کشتی امریکا اعلام کرد:
«همه چیز حاکی از آن است که یک موشک «کرم ابریشم» ساخت چین به این نفتکش اصابت کرده است.» [408] .
شیخ صباح الاحمد معاون نخست وزیر و وزیر خارجه‌ی کویت بلافاصله پس از اصابت موشک به کشتی امریکایی، پیامهایی را برای دبیر کل سازمان ملل، دبیران کل اتحادیه‌ی جامعه‌ی عرب، شورای همکاری و سازمان کنفرانس اسلامی ارسال داشت. [409] همچنین روزنامه القبس ضمن قلمداد کردن گسترش جنگ به قلمرو آبهای کویت به عنوان یک تحول خطرناک، در مورد نقش کویت در

[ صفحه 142]

حمایت از عراق اعلام کرد:
«ما کویتیها هرگز به توانایی جنگی عراق کمک نکرده‌ایم و تنها به خاطر پایبندی به قومیت عرب با عراق اعلام همبستگی نموده‌ایم!» [410] .
برخی از دیپلماتهای غربی مستقر در منطقه، احتمال اقدام امریکا علیه سکوهای پرتاب موشک کرم ابریشم در داخل خاک ایران را مورد بررسی قرار دادند. [411] همچنین یک دیپلمات عالیرتبه غربی گفت:
«ایران می‌خواهد به دنیا بفهماند که امریکا می‌تواند نفتکشهای کویتی را در سر تا سر خلیج فارس اسکورت کند، ولی این نفتکشها هنوز در آبهای کویت آسیب‌پذیر هستند.» [412] .
گزارشگر بی. بی. سی در گفتگو با مجری اخبار ظهر جمعه این شبکه در مورد حادثه مزبور که منجر به مجروح شدن 18 تن از خدمه کشتی از جمله ناخدای آن شد، گفت:
«این جدی‌ترین حادثه‌ای است که بعد از مدتها در خلیج فارس اتفاق افتاده است، زیرا این نفتکش با پرچم امریکا مستقیما مورد حمله ایران واقع شده است.» [413] .
کاخ سفید در مورد این حادثه اعلام کرد:
«امریکا راههای پاسخگویی به تجاوز ایران به نفتکش کویتی دارای پرچم امریکا را بررسی می‌کند.» [414] .
اما همزمان، سخنگوی کاخ سفید با لحن ملایمتری، برای حفظ وجهه‌ی امریکا بویژه پس از تبلیغات بسیاری که پیرامون عدم توانایی ایران برای مقابله با امریکا راه انداخته بودند، چنین اظهار داشت:
«نمی‌دانیم این موشک آیا عمدا به طرف یک کشتی امریکایی پرتاب شده و یا اینکه سیستم هدایت آن برای اصابت به هر کشتی‌ای تنظیم شده است.!» [415] .

[ صفحه 143]

اقدامات تلافی‌جویانه‌ی احتمالی امریکا علیه ایران مهمترین مسأله‌ای بود که پس از این حادثه‌ی خفت‌بار، مورد بحث و بررسی مقامات امریکا و رسانه‌های تبلیغاتی جهان قرار گرفت. ریگان اعلام کرد که من نمی‌توانم در مورد اقدام احتمالی امریکا در آینده سخن بگویم، لکن در حال حاضر سرگرم مذاکره با کویت هستیم. [416] برخی از دیپلماتهای غربی در خلیج فارس معتقد بودند که امریکا خود را در موقعیتی قرار داده است که مجبور به اقدام تلافی‌جویانه می‌باشد. زیرا اگر امریکا اقدام ایران را پاسخ ندهد، موقعیت ایران به میزان قابل توجهی مستحکم خواهد شد. [417] .
نمایندگان کنگره امریکا به زعم خود با درک ضرورتها اعلام کردند که از تصمیم ریگان برای تلافی علیه ایران پشتیبانی می‌کنند. [418] همچنین سناتور جمهوریخواه گوردل هامفر در مورد مشکل امریکا برای پاسخ یا عدم پاسخ نظامی به ایران گفت:
«مسئله تلافی جواب آسانی ندارد. اگر ما هیچکار نکنیم بی‌عرضه و ناتوان به نظر می‌رسیم و اگر کاری کنیم، بیشتر درگیر می‌شویم.» [419] .
در واقع، امریکا در موقعیتی قرار داشت که هرگونه سکوت در برابر حمله به کشتی امریکایی به منزله ناتوانی این کشور تلقی می‌شد و این وضعیت اساسا موقعیت امریکا را تضعیف می‌کرد و مانع از کسب ابتکار عمل امریکا در خلیج فارس بود. از سوی دیگر، پاسخگویی امریکا نیز با توجه به توانایی و اراده ایران برای مقابله به مثل منجر به تداوم درگیری می‌شد. این وضعیت، امریکا را برای پاسخگویی در موقعیت دشواری قرار می‌داد. بر پایه این ملاحظات، پس از بحث و بررسیهایی که در امریکا انجام گرفت، ریگان در جریان یک نطق رادیویی ضمن تأکید بر تداوم سیاست امریکا جهت ادامه حضور در منطقه خلیج فارس و حفاظت از نفتکشها، اعلام کرد:
با تهدیدات علیه واحدهای نیروی دریایی امریکا و کشتیهای تحت

[ صفحه 144]

مراقبت آن در زمان مناسب برخورد خواهد شد. [420] .
اوضاع منطقه و ضرورتهای داخلی امریکا، پاسخ امریکا را قطعی نشان می‌داد. لیکن در مورد سطح آن همچنان تردید و ابهام وجود داشت. در عین حال، با پیدایش موقعیت جدید، عراقیها چنین تصور می‌کردند که جنگ وارد مرحله پایانی شده است. [421] .